-----------
Οι Παλαιοί
-----------

Κάθε βράδυ 8:45΄
Δευτέρα - Τρίτη κλειστά
Αναφορά στον Μάνθο Αθηναίο

Ανεβαίνω την Δέγλερη. Γωνία Σαλαμίνος
σταματώ για να ελέγξω την ταμπέλα που έχει λασκάρει και συνεχίζω. Μπροστά  στο θέατρο κλειδώνω το μηχανάκι. 

Έξι και πέντε. Κοιτάζω πάνω, είναι νωρίς,
ο Μάνθος δεν έχει ξυπνήσει ακόμη. Ανοίγω και κατεβαίνω. Το μπαρ και η σκηνή είναι όπως
τ’ αφήσαμε χθες το βράδυ. Κάνω ένα πρόχειρο συμμάζεμα στις φιγούρες, γυρίζω τα τελάρα και βγαίνω. Σκούπισμα, λίγο στρώσιμο στο χαλίκι, ξεσκόνισμα στο ταμείο, τακτοποίηση στις καρέκλες. Έπειτα στο μπαρ - αναψυκτικά στα ψυγεία, πατατάκια, φιστίκια και πασατέμπο στα σακουλάκια. Πετάγομαι στη γωνία να σφίξω το σύρμα στην ταμπέλα. Ξανά στη σκηνή, νοικοκύρεμα στις κασέτες και τα μικροπράγματα, έλεγχος στα σκηνικά. Τι θα παίξουμε σήμερα;

Επτά και δέκα.

-Άθωωω…

Ο Μάνθος κατέβηκε με τους καφέδες.

-Τι γίνεται;
-Κάτσε να καταβρέξω και να πιούμε καφέ.

Πότισμα και κατάβρεγμα στο χαλίκι.

-Έλα όξω.
-Τι παίζουμε;
-Κάτσε, θα δούμε.
-Να φτιάξουμε τα σκηνικά.
-Άστα ρε παιδί μου. Κάτσε ‘δω. Ά, φέρε τα 
 κουλούρια του Αποστόλη. Απάνω στο ψυγείο.

Οι καφέδες ακουμπούν στο καφάσι. Καθόμαστε. Σχόλια για την χθεσινή παράσταση, για το κρασί που ήπιαμε στην ταβέρνα, γκρίνιες, γέλιο, ιστορίες απ’ τα παλιά, κριτική της επικαιρότητας, φιλοσοφία. Τέλος του καφέ. 

Οκτώ η ώρα.

-Πάμε μέσα.

Μπαίνουμε στη σκηνή.

-Τι παίζουμε Μάνθο;
-Τι είπαμε χτες;
-Τούς Χατζηλιάδες δεν είπες;
-Άνοιξε το μπαούλο.

Βγάζουμε φιγούρες και ξεκινάμε το βίδωμα. Έρχεται ο Αποστόλης.

-Τελειώστε κι ελάτε όξω.

Καρφιτσώνουμε τα σκηνικά, τακτοποιούμε, ετοιμάζουμε τις μουσικές. Ανάβουμε φώτα στο ταμείο και την πλατεία. Κατεβαίνει  η κυρά-Βάσω.

-Ακόμα καθόσαστε;
-Έτοιμοι είμαστε Βάσω, τώρα κάτσαμε.

Ψιλοκουβέντα. Μαζεύεται σιγά-σιγά ο κόσμος.

-Βάλε μουσική να παίζει. Ο Γιάννης πού 
 είναι;
-Παίζει στη Βάρκιζα, θα ‘ρθει μετά.

Εννιά παρά δέκα.

-Άντε, να ξεκινήσουμε.

Ανάβουμε τα πάνω φώτα και χτυπάμε πρώτο κουδούνι. Σε λίγο δεύτερο. Κάτω φώτα. Ανεβαίνει και ο Μάνθος.

-Την πλατεία σβήσε.

Εννιά παρά πέντε. Τρίτο κουδούνι. Σέρβικο.

   Ο Μάνθος Αθηναίος, ο μάστοράς μας,  γεννήθηκε το 1925 στην Αθήνα - από κει και το καλλιτεχνικό του επώνυμο - και έμαθε τον Καραγκιόζη από τους παλιούς σπουδαίους τεχνίτες της εποχής. Ξεκίνησε να παίζει σε νεαρή ηλικία και εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους καραγκιοζοπαίκτες της γενιάς του με σχεδόν εβδομήντα χρόνια συνεχούς εργασίας στο Θέατρο Σκιών.  Ήταν άνθρωπος της πιάτσας, της αγοράς, με πλούσια λαϊκή παιδεία και ένστικτο πάνω στην τέχνη του. Μας δίδαξε την αμεσότητα στην δημιουργία της παράστασης, την ζωντάνια και τον ρεαλισμό στην απόδοση των χαρακτήρων. Οι περισσότεροι νέοι καραγκιοζοπαίκτες πέρασαν από την σκηνή του Μάνθου σαν μόνιμοι ή περιστασιακοί βοηθοί, ή σαν τακτικοί θεατές.

Δέκα παρά είκοσι. 

Διάλειμμα.
Σβήνουμε τα κάτω φώτα.

-Βάλε νερό και λίγο ούζο. Τι γίνεται όξω;
-Καμιά εβδομηνταριά πρέπει να ‘ναι.

Μπαίνει η κυρά-Βάσω.

-Ογδόντα ένας. Και τρία μικρά που δεν τους   
 έκοψα εισιτήριο.
-Γεια σου ρε Βάσω. Η Βάσω είναι στρατηγός.
-Εσύ είσαι στρατηγός, εγώ είμαι δεκανέας.

Καλαμπούρια και ψιλοκουβέντα. Δυό - τρείς γνωστοί μπαίνουν να χαιρετίσουν.

-Βάλε λίγο ούζο και ξεκινάμε. Λίγο βάλε.

Πρώτο κουδούνι. 
Μπαίνει ο Γιάννης.

-Πώς πήγε ρε Γιάννη, είχε κόσμο ;
-Εκδήλωση του Δήμου ήτανε, με ελεύθερη  
 είσοδο.
-Εδώ ογδόντα εισιτήρια έχουμε. Έχουνε φύγει 
 όλοι.
-Μάνθο, είκοσι Ιουλίου είναι, τι περιμένεις;
-Βάρα, ξεκινάμε.

Δεύτερο κουδούνι. Κάτω φώτα.

-Πάτα το κασετόφωνο.

 Τρίτο Κουδούνι. Κλέφτικο.

   Δεν ήταν εύκολος άνθρωπος ο Μάνθος. Ο χαρακτήρας και τα καμώματά του μόνο με του Σκαρίμπα μπορούν να συγκριθούν. Ήταν ένα πεισματάρικο παιδί. Αν δεν περνούσε το δικό του δεν ησύχαζε, μπορούσε να σκάσει – και μέχρι να το καταφέρει μπορούσε να σκάσει όλους τους υπόλοιπους. Έστηνε μια ιστορία που την έλεγε και την ξανάλεγε ώσπου στο τέλος την πίστευε. Γινόταν γενναίοι καυγάδες, σου έκοβε η του έκοβες την καλημέρα, περνούσε λίγος καιρός για να τον συγχωρέσεις και με τα πρώτα γέλια τα ξεχνούσε,  σαν να μην είχαν συμβεί ποτέ. 
Με όλα αυτά, περάσαμε στιγμές που μένουν σταμπαρισμένες στην καρδιά μας για πάντα. Εκτός της τέχνης του Καραγκιόζη, ο Μάνθος μας δίδαξε ζωή.

Έντεκα παρά είκοσι πέντε. Καλαματιανό. Τέλος της παράστασης. Χειροκροτήματα. 
Ο Μάνθος βγαίνει και κάθεται έξω. Περνούν θεατές, φίλοι και γνωστοί για να χαιρετίσουν. Του πάω λίγο ούζο και νερό. Μαζεύουμε τα εργαλεία στη σκηνή με γέλια και πειράγματα.

-Άντε ρε, τι κάνετε μέσα ; Βγείτε όξω, θα 
 σκάσετε.
-Ερχόμαστε.
-Βάλτε ούζο να πιείτε.

Καθόμαστε. Φεύγουν και οι τελευταίοι. Η κυρά-Βάσω έρχεται με το κασελάκι από το ταμείο.

-Πιάσατε πάλι την κουβενταρία.
-Τι να κάνουμε Βάσω, να μη μιλάμε;
-Αφήστε και τίποτα για αύριο.

Μαζεύουμε τα μπουκάλια στα καφάσια και τα σακουλάκια στον τενεκέ. Τακτοποιούμε το μπαρ. Η κυρά-Βάσω συντονίζει.

-Να βγάλουμε έξω τον τενεκέ.
-Τελειώνετε να πάμε για κρασί.
-Πού να πάμε Μάνθο;
-Στο Ρέμα. Κλείστε τα φώτα και παίρνουμε 
 δρόμο.

Περασμένες έντεκα. 

Βγαίνουμε. Ο Μάνθος κλειδώνει το λουκέτο.

-Με τα πόδια πάμε. Φάλαγγα κατά μονάδας.

   Ο Μάνθος έδειξε την κούραση του περιορίζοντας σιγά - σιγά την δράση του. Το καλοκαίρι έδωσε τις δυό - τρείς τελευταίες του παραστάσεις. Αμέσως μετά κατέπεσε. Επειδή ήταν μαχητής δεν το ανέχτηκε. Δεν θέλησε να συνεχίσει, μου το είπε με τον τρόπο του στο νοσοκομείο. Αποχώρησε διακριτικά, με συνοπτικές διαδικασίες. 
Η τελετή της κηδείας του στην Νέα Σμύρνη ήταν υποδειγματικά αξιοπρεπής, η ατμόσφαιρα γεμάτη θλίψη, όμως γλυκιά και ήρεμη. Παρόντες όλοι οι συνάδελφοι και μαθητές του, οι φίλοι και οι συγγενείς. Εκείνος ήταν παρών, με κλειστά μάτια, ευχαριστημένος.

Χαίρε Μάνθο! Σ’  αγαπώ και σ’ έχω στην καρδιά μου, στο παίξιμο μου, στα καλαμπούρια, στα γέλια και στα πειράγματα μου, στα γλέντια, στις ταβέρνες και στο κρασί που πίνω με τους φίλους μου. 
Χαίρε Μάνθο!   

                             Άθως Δανέλλης
                 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΦΑΡΦΟΥΛΑΣ
                           

---

Σημείωμα

Γιά τον Ευγένιο Σπαθάρη
 

Ο Ευγένιος Σπαθάρης.
Ο Ευγένιος.
Ο Σπαθάρης.
Η φωνή του Καραγκιόζη για μισό αιώνα. 
Η φωνή του Καραγκιόζη. Καi η ψυχή του. 

Η ψυχή του Καραγκιόζη και η ψυχή του Σπαθάρη ένα. 
Στην Ελλάδα πρώτα και ακόλουθα στο γύρο του κόσμου. 
Έπαιξε ασταμάτητα, χωρίς κούραση. 
Αγκαλιά με τις φιγούρες του παντού. 
Κέρασε τόσο γέλιο και δάκρυ που περίσσεψε. Να έχει για όλους. 

   Το παιχνίδι δεν το χόρτασε. Γι’ αυτό, δεν το βαρέθηκε. Έπαιζε κι άλλο, κι άλλο. Ο τυχερός... Και όλοι τυχεροί που το χαιρόμαστε το παιχνίδι του.

   Είχε καλή μοίρα ο Ευγένιος. Είχε δάσκαλο τον μπάρμπα-Σωτήρη που του δίδαξε. Και μετά όλο έβρισκε μόνος του. Ζωγράφισε, σκηνοθέτησε, τραγούδησε.. Είχε και φίλους ακριβούς που του μάθαιναν και τους μάθαινε, και όλο αυτό έγραψε μια Ιστορία. Καλλιέργησε την παράδοση ο Σπαθάρης και άνθισε. Όπως πρέπει. Και σε μας, τους εναπομείναντες της συντεχνίας του, αυτό να  μείνει.

   Ο κόσμος τον αγάπησε τον Σπαθάρη. Πολύ. Μικροί και μεγάλοι. Όλοι. Τον ξέρουν απ’ έξω. Τον έμαθαν στο σχολείο. Τον γνωρίζουν. Είναι δικός τους.

   Ο Σπαθάρης είναι λαϊκός ήρωας. Και ο κόσμος έχει ανάγκη τους δικούς του ήρωες. Γι’ αυτό δάκρυσε για κείνον την Τετάρτη το μεσημέρι. Και τον χειροκρότησε.

   Την Τετάρτη το μεσημέρι ήμουν παρών σε κάτι που νόμιζα πως δεν θα ζήσω ποτέ μου. Και δεν το αποδέχομαι. Απλά και αφελώς αλλά συνειδητά, το αρνούμαι. Ο τόπος της ψυχής είναι η παιδική μας ηλικία. Εκεί καταφεύγω και κατοικώ.  Ο μόνος τρόπος άμυνας και αντίστασης στην ηλιθιότητα και την χυδαιότητα που μας περιβάλλει.

  Ο ευγενής  Σπαθάρης είναι παρών. Δίνει την ευχή του σ’ όποιον μπορεί να την εκτιμήσει.

   Ευχαριστώ κύριε Ευγένιε. Καλή ξεκούραση. Θα τα πούμε αύριο.  

                                                                                                                             
                               Άθως Δανέλλης
                        δημοσιεύτηκε στον ημερήσιο τύπο

---